زبانِ بیز و دیلِ شما
زبانِ بیز و دیلِ شما
یازار: حسین واحدی
از زمان‌‌های بسیار اوزاق، انسانها برای ارتباط با بیر-بیرلری، دیل را ابداع نمودند. آنها ابتدا دیل‌های امروزی را یوخلاری ایدی. در اوایل با حرکات ال، با بیر-بیرلری ارتباط برقرار می‌کردند. سونراها، با زحمت انسانهای متفکر دیل از تصویر و حرکات ال، به یازی تبدیل شد و این سبب پیدایش خط اولدو.
انسانها با ابداع خط باشلاماق کردند به یازماق. البته نه همه اولار. بلکه انسانهایی که یازماق را دوست وارلاری ایدی و می‌خواستند برای نسل گله‌جک از خود یادگاری قویماق کنند. در این آرا، بعضی‌ها می‌گویند آتاهای ما خط را بوجود آورد و اوبیری بعضی‌هالار نیز ترس این گفته را دئمک می‌کنند.
اورمونون اؤنجول و بوگونکو اوشاق ادبیاتی حاقدا چالیشانلاریندان
گیریش:
آذربایجانین باتی بولگه سی یا همان اورمیه شهری اسگی بیر تاریخ و ادبیاتا آرخالاناراق بو گونده اوز والیقین توپلوموموزدا گوسترمکده دیر . بو گوزل شهرده ائله ان قدیم دوورلردن آنا دیلینه ماراق گوسترن آز اولمامیش ؛ یئرلی یئرینده بو ماراقلارین سوزده یوخ ؛ بلکه عملده گوستره بیلمیشلر . اوشاق ادبیاتیمیزا گوز گزدیردیکده دوشوندوم کی اورمونو دا پایی اوشاق ادبیاتیمیزدا گوزه گلیم دیر . بو مسئله سبب اولدو بو کیچیک یازی نین ترتیب وئره بیلم . او.مورام اورک لرینیزجه اولاجاق .
میرزه جبار خان باغچه بان :
معارف حاقیندا گوتوردویو قدم لر و آتدیم لارین هله ده سسی کار قولاقلاردا دا جینگیلده مکده دیر . دونیا شهرتلی معارف پرور رحمتلی میرزه جبار خان باغچه بان نین اصل – کوکو اورمولو اولسادا ؛ آتاسینین آرازین او تایینا بیر تیکه چورک آردیجا گئتمه سی سبب اولموشدور کی ؛ جبار ایراوان شهرینده آنادان اولسون . میرزه جبار خان نئچه جهت لی بیریسی ایدی . او ؛ بیرینجی دونه اولاراق لال لار – کارلار اوچون مکتب قویموشدور .؛ درگی چیخارتمیشدیر ؛ الفبا ساحه سینده ایشله میشدیر ؛ شعر دئمیشدیر ؛ مقاله یازمیشدیر و نه بیلیم نه دیرلی ایش لر گوره بیلمیشدیر . اونون اوشاق ادبیاتی ساحه سینده کی ایشلری هئچ ده اونودولان دئییل دیر . بیرگه بو بویوک عالیمین اوشاقلارا عاید بیر شعرینه سیزی قوناق ائتمک ایستردیم :
آدلیم یازیچی دان ایپ‌اوجلاری
نوبئل اؤدوللو آمئریکا یازیچی‌سی ویلیام فاولکنئر-دن گنج یازارلارا ایپ‌اوجلار [مصلحت‌لر]1. من اولماسایدیم سا ...
“من اولماسایدیم سا، منیم یازدیق‌لاریمی بیر باشقاسی یازا‌جاقدی. عینی شئیی هئمینگوای، دوستویئوسکی، بیزیم هامیمیز حاقیندا سؤیلمک اولار. بونا اؤرنک کیمی، شئکسپییئر-ین پییئس‌لری‌نین [نمایشنامه‌لرینین] یازارینا 3 آدای وار. اساس اولان - “هاملئت” و “یای گئجه‌سی‌نین یوخوسو”دور، اونلاری کیمین یازماسی یوخ”.
“داها اؤنجه دئدیگیم کیمی، یازیچی کسینلیک‌له اخلاق-فیلان گؤزله‌ین بیریسی دئییل. اونا هاردان، نه لازیم‌دیرسا، گؤتوره‌جک، اؤزو ده بونو آچیق شکیلده ائده‌جک، بوینونا دا آلا‌جاق، چون اومید ائدیر، اورتایا اورتا بیر چیخیم [محصول] قویوب سونراکی نسیل ده اونون یازدیقلاریندان نسه گؤتوره‌جک، اؤزو ده بو، یازیچی‌یا خوش گله‌جک، او بئله اینانیر ، اونون اؤز ده‌یرلی کئچمیشدن آلدیقلاریندان دا همین مؤلف‌لر یالنیز سئوینه بیلر”.
3. یئته‌نک، دوزنلیلیک، زحمت…
ایشین 100-ده 99-و یئته‌نک‌دیر [استعداد-دیر]… ایشین 100-ده 99-و دوزنلیلیک‌دیر [انتظام دیر]… ایشین 100-ده 99-و زحمت‌دیر. یازیچی هئچ زامان یازدیغین‌دان راضی قالماما‌لی‌دیر. هانسی‌سا ایشی همیشه داها یاخشی گؤرمک اولار. دایم اؤز ایمکانلاریندان داها بؤیوک هدف‌لره کؤکلن. یالنیز اؤز معاصرلرین‌دن و سلف‌لرین‌دن اوستون اولماغا جان آتما. اؤزونو اؤتوب کئچمه‌یه چالیش.
گوللر باغی - اورمیه Güllər bağı - Urmiyə
یازی ایله شکیللر: حسین واحدی şəkillər: Hüseyn Vahidi |
 |
| اورمیه شهرینین بلدیه‌سی‌نین زحمتلری نتیجه‌سینده، آلاشیق [الوان] چیچکلر له بزنمیش “گوللر باغی” بو گونللر اورمیه‌لیلرین دینجلیک باغی اولوبدور. بو پارک اورمونون “شهرچایی”نین قیراغیندا بینا اولوبدور. پارک دا گزنده گؤزل قوخو وئرن گوللرین ایی سی هر کسی مست ائدیری. بو پارک ایمام علی بولواریندا، اورمونون تانینمیش “بند” گزملی یئرینین یولو اوستونده دیر. اورمونون بؤیوک پارکلاریندان بیری اولان بو بؤیوک پارک، شهر چایی‌نین ساحیلینده، “ائللر باغی” و “الغدیر” پارکلارینین سیراسیندا گلیبدیر. بو اوچ پارک “ساعات” پارکی ایله بیرگه اورمیه نین آدلیم پارکلاریندان ساییلیر. اورمویا بایرام دا و یای دا قوناق گلنلر یوزده یوز بو پارکلارا گئتمک له خاطیره لی گونللر کئچیرجکلر.
|
تهران - نمایشگاه کتاب 1393
کیتاب تانیتیمی/ قاشقا
کیتاب تانیتیمی
قاشقا
حاضیرلایان: حسین واحدی
قاشقایی ائلیندن اولان, "عبدالحسین مهیاری" (ششبلوکی قشقایی) جنابلاری, نین حاضیرلادیغی "قاشقا" کیتابی, سؤزلوک کیتابلارینین سیراسیندا یئر آلاراق, ایشیق اوزو گؤردو.
بو سرزلوک ده, قاشقایی کلمه لر ایله بیرگه فارسجا انلاملاری دا گتیریلیب. اوخوجو تورکجه سؤزجوکلرینی راحاتجا اوخوسون دئیه, کلمه لر, لاتین الیفاسیندا دا یازیلیب دیر. فقط "Ə" سسی "ä" سسی ایله گؤسته‌ریلیب‌دیر.
کیتاب دا گلن قونولار عیبارتدیر: "قاشقایی تورکجه‌سینین الیفباسی, دیل‌بیلگیسی [دستور زبان], فونئتیک [آوا شناسی], ضمیرلر, چئشیدلی چاغلاردا چوخ ایشله‌نن مصدرلر, سؤزلوک, شعرلر ایله آتالار سؤزو".
قاشقا, ساده‌جه تورک دیلینین زنگینلیگینین بیر بوجاغی اولاراق, چالیشیب قاشقایی ائلینه عایید اولان کولتورو دیری ساخلاییب, ایندی‌کی نسیللرینه چاتدیرسین.
فالچی / حیکایه /
فالچی
یازار: ایستئفانو بئننی
حاضیرلایان: حسین واحدی
گله‌جک‌دن خبر وئرن،
کارتلا فالا باخان آد چیخارمیش فالچی آمئلیا, موشتری‌سینی ایش اوتاغیندا
قارشیلاییر.
ماسا[میز] اوستونده اسکی[قدیم]
مصر هئیکلجیگی، قارا پیشیک پیپپو[Pippo]، اوچ قوتو سیقار[سیگار]
لا تاروت کارت‌لاری وار ایدی.
- کسین –
باریتون بیر سسله آمئلیا دئدی.
موشتری فالچی‌نین
دئدیگینی ائتدی.
فالچی آمئلیا اوچ
کارت سئچیب یاواش-یاواش اونلاری اؤز قارشی‌سیندا آچدی.
- بیرینجی
کارت دئییر، بو ایلین مارت آییندا لوندونا، پاریسه و رومایا قورخونج سالدیریلار[هوجوم‌لار]
اولاجاق, واشینقتونا دا, آتوم بومباسی آتیلا‌جاق.
کیشی اودقوندو.
- ایکینجی کارت بئله دئییر، بیرلشمیش ایالت‌لرین ته‌پکی‌سی [عکس
العملی] سونوجوندا [نتیجه‌سینده] دونیانین اوچده ایکی بؤلومونده فلاکت‌لی ایقلیمله
ائشلیک [مشایعت] اولونا‌جاق, ایکی میلیارد اؤلونون اولاجاغی ایله اوچونجو دونیا ساواشی
باش وئره‌جک.
کیشی باشینی قاشیدی.
- اوچونجو کارت ایسه دئییر، ایندلیک‌ده دوشوندوگونوز قادین هله
ده سیزی سئویر. او سیزه گئری دؤنه‌جک.
-چوخ ساغ اولون، چوخ میننتدارام – دئییب, اونون گؤزلری
دئمک اولار ، یاشلا دولموشدو.
پولو اؤده‌دی و
چیخدی. کوچه ایله گئدرکن اینسان‌لار، آغاج‌لار، گؤی, هر شئی اونا داها گؤزل و داها
ایشیق‌لی گؤرسنیردی.
بیر سؤز مین آنلام
بیر سؤز مین آنلام
حاضیرلایان: حسین واحدی
واخت کئچدیکجه، اؤلوم ندنی اونودولور. یئرده آنجاق بیر سؤز قالیر: "اؤلدو".
" ژوسئ ساراماقو"
هر اینسانین اؤز آلین‌یازیسی وار. اوندا فالچی یانینا گئتمک نیه گرک‌دیر؟! مگر من آج اولوب-اولمادیغیمی بیلمک اوچون آشپاز یانینا گئدیرم؟
"آرتور قولدئن"
یازماق ایشگنجه‌سی Yazmaq işgəncəsi
یازماق ایشگنجه‌سی
آدلیم یازارلاردان آلینتی‌لار
::: حاضیرلایان: حسین واحدی Hüseyn Vahidi
دئمک اولار، اینسان‌لار یازیچی‌لیق صنعتی ایله سئودیک‌لری، بونا احتیاج دویدوق‌لاری اوچون مشغول اولورلار، آنجاق بیرپاراسی اوچون یازی گئدیشی‌نین [سوره‌جی‌نین] اؤزو حدسیز درجه‌ده چتین ایشدیر...
کورت ووننئقوت: (KURT VONNEGUT)
“یازاندا اؤزومو اللری، آیاق‌لاری اولمایان، آغزیندا بویا‌لی کارانداش [مداد] توتموش بیریسی کیمی دویورام”.
اورتا عصرده آذربایجان تورکجه‌سینین دیلمانج‌لاری
اورتا عصرده آذربایجان تورکجه‌سینین دیلمانج‌لاری
حاضیرلایان: حسین واحدی
بدیعی ادبیاتیمیزین آیریلماز ترکیب حیصه‌سی اولان ترجومه صنعتی‌نین آذربایجان تورکجه سینده قدیم تاریخی و زنگین عنعنه‌لری واردیر.
اورتا عصرلر شرقینده اورتاق ایسلام مدنیتی‌نین فورمالاشماسی نئچه- نئچه یئته‌نکلی آذربایجان تورکجه‌سینین مترجم‌لری‌نین یئتیشمه‌سینه رواج وئردی. بو دیلمانج‌لار آنا دیلیمیزه چئوریلدیگی ترجومه نومونه‌لرینه نظر سالدیقدا اونلارین بو اثرلری ساده‌جه ترجومه ائتدیک‌لری دئییل، حتی ساده، آنلاشیق‌لی بیر دیلله شرح ائتدیک‌لرینی ده گؤروروک.
بدیعی ادبیاتیمیزین آیریلماز ترکیب حیصه‌سی اولان ترجومه صنعتی‌نین آذربایجان تورکجه سینده قدیم تاریخی و زنگین عنعنه‌لری واردیر. آذربایجان تورکلرینین یوز ایللر بویو عرب‌لرله، فارس‌لارلا سیخ ادبی- مدنی علاقه‌ده اولماسی و مشترک ایسلام مدنیتی‌نین فورمالاشماسیندا ایشتیراکی ترجومه صنعتی‌نین تاریخی ضرورت کیمی اورتایا چیخماسینی شرطلن‌دیریردی" .کیتابی- دده قورقود"دا مقدس قورآنی-کریمین "اخلاص " سوره‌سی‌نین بدیعی و بیر او قدر ده سربست شکیلده ترجومه‌سی‌نین وئریلمه‌سی بو صنعتین آذربایجاندا، ائله‌جه ده بوتون اوغوز دونیاسیندا قدیم‌لیگینی ثبوت ان باشلیجا و توتارلی دلیل‌لردن بیری ساییلا بیلر.
